مسائل و مشکلاتی که نه فقط به کلام و گفتار بلکه در عمل باید به آنها پرداخته شود. برای شکوفایی این هنر ارزشمند که جزئی از میراث فرهنگی کشورمان می باشد، باید تلاش گسترده ای از سمت اساتید و هنرجویان این بخش و نیز مسئولین امر که نقش عمده و بسزایی در برنامه ریزی در این حوزه دارند انجام شود.
در این مقاله سعی داریم تا در خصوص دلایل اینکه چرا صنایع دستی ایران با وجود این قدمت تاریخی، گستردگی و تنوع در جهان و تبحر اساتید این فن در ساختن آثار منحصر به فرد، این چنین دچار مشکلات فراوان شده است.
مسائل و مشکلاتی که نه فقط به کلام و گفتار بلکه در عمل باید به آنها پرداخته شود. برای شکوفایی این هنر ارزشمند که جزئی از میراث فرهنگی کشورمان می باشد، باید تلاش گسترده ای از سمت اساتید و هنرجویان این بخش و نیز مسئولین امر که نقش عمده و بسزایی در برنامه ریزی در این حوزه دارند انجام شود.
از جمله مشکلات این حوزه فرهنگی می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
بعضی از رشته‌های صنایع دستی بومی و منطقه ای به موزه‌ها سپرده شده و فعالیتی در آن حوزه دیگر انجام نمی شود، نبود بانک اطلاعاتی مربوط به کارگاه‌های فعال صنایع دستی، موجب بی اطلاعی و نبود برنامه ریزی مناسب برای این حوزه شده است. برای برگزاری نمایشگاه های خارجی همکاری سفارت خانه‌ها می توانست مثمر ثمر باشد که متاسفانه این امر انجام نشده و حتی موزه صنایع دستی در کشورهای دوست و همسایه نیز نداریم. اینها برخی از مشکلاتی هستند که به آنها پرداخته نشده و برنامه ریزی نشده است.
علاوه بر موارد گفته شده با برخی مشکلات ریز و درشت دیگر نیز روبرو هستیم که از جمله آن می توان به بالا بودن قیمت مواد اولیه، وجود کالاهای بی کیفیت و به ظاهر مشابه خارجی، تولید صنایع بی‌کیفیت داخلی توسط برخی کارگاه ها، آشنا نبودن و عدم شناسایی بازارهای هدف و تبلیغات ضعیف و بعضاً عدم تبلیغات برای صنایع دستی در خارج از کشور، وجود برخی قوانین دست و پاگیر بانکی و گمرکی، باندهای مافیایی، بودن برخی رشته‌های صنایع دستی در زیرمجموعه سایر صنوف و اعمال نشدن مدیریت واحد در این صنعت، جزیره‌ای عمل کردن دستگاه ها و پی نبردن به ظرفیت‌های اشتغالزایی و ارزآوری از سوی قانون‌گذاران را از جمله مشکلات این صنعت می توان برشمرد.
به گزارش کارشناسان صنایع دستی در کشور، در جهان از مجموع ۶۰۲ رشته صنایع دستی شناسایی شده، ۳۷۰ رشته در ایران به ثبت رسیده است که از این میان صدها هزار نفر بطور مستفیم در رشته های مختلف در کشور اشتغال داشته و با احتساب خانواده‌هایشان در این شرایط و با وجود موانع و مشکلات معیشت حدود میلیونها نفر به صنایع دستی گره خورده است.
با توجه به ظرفیت بالای صنایع دستی به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصادی و فرهنگی کشورمان که می توان از آن به عنوان ابزاری قابل توجه برای صادرات کالا و ارزآوری، اشتغالزایی، جذب توریست و گردشگر خارجی، افزایش سطح تولید ملی و معرفی فرهنگ اصیل ایرانی به جهانیان نام برد که به باور صاحبنظران امر از نظر اشتغال زایی پایدار و از حیث گردش اقتصادی و مباحث مربوط به گفتمان‌سازی و تبلیغات فرهنگی، مورد توجه بسیاری از کشورهاست.
مساله حائز اهمیت در این میان این است که برخی کارشناسان امور اقتصادی و فرهنگی، هنر و صنایع دستی را یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهان در آینده ای نه چندان دور می دانند و بر این باورند که حجم عظیمی از مبادلات تجاری و بازرگانی بازارهای آینده‌ی جهان در تسخیر صنایع دستی و هنرهای سنتی خواهد بود. با فرض صحت این ادعا و فرضیه، ایران که بر اساس آمار موجود جزو سه قطب جهان در بخش صنایع دستی است، ضروری است با تدابیر و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی های اصولی این میراث گران‌بها را بیش از پیش مورد توجه قرار دهد و با تدابیر موثر و بررسی موانع موجود، روز به روز شاهد شکوفایی این صنعت ملی باشیم.
همانطور که در ابتدا به مشکلات و موانع موجود در سر راه صنایع دستی و شکوفایی آن قید شد، یکی از این مشکلات ثابت نبودن و نوسانات قیمت ارز است. برخی قوانین مربوط به صنایع دستی، دست و پاگیر بوده و می توان آن را یکی از مشکلات پیش روی این صنعت دانست که به یکی از چالش های اصلی تولید کنندگان صنایع دستی ایران بدل شده است.
از جمله دیگر مشکلات و معضلات صنایع دستی مثل نبود آموزش هنرمندان صنایع دستی و کم اهمیت جلوه دادن پرورش هنرجویان، بررسی مشکلات مربوط به حمل و نقل صنایع دستی، کم‌کاری و گاهاً نبود تبلیغات صنایع دستی در کشورهای خارجی، عدم حمایت دولت از صنایع دستی، نبود برنامه ریزی برای نفوذ در بازارهای جهانی، کاهش صادرات غیر نفتی از جمله صادرات صنایع دستی، نیاز صنایع دستی به قوانین حمایتی توسط مجلس، ضرورت وجود قوانین در خصوص معافیت های گمرکی برای صنایع دستی، خلا وجود دولت برای تامین مواد اولیه صنایع دستی، عدم استفاده از ظرفیت شهرها در تولید و عدم هم‌افزایی در توسعه صنایع دستی به‌عنوان مهم‌ترین مشکلات پیش روی صنایع دستی است.
مصطفی جلیلی
May 22, 2024
مصطفی جلیلی
May 22, 2024
