تاریخچه صنایع دستی چاقو و چاقوسازی در زنجان
تاریخچه هنر چاقوسازی:
ایرانیان از دیرباز در بین جهانیان از جنگاوران بی باک و جهانگشایان چیره دست شناخته شده اند و از این رو برخورداری از ابزارهای جنگی مناسب برای آنان را بیش از دیگران ضروری می کرد. آنچه مسلم است استفاده از جنگ افزار با تاریخ انسان همراه بوده است. در ایران سابقه صنعت چاقوسازی را در زمان هایی باید جستجو کرد که داشتن سلاح سرد از ضروریات زندگی هر فرد به شمار می رفت.
در این میان یکی از شهرهایی که صنعت چاقوسازی و ساخت اشیاء برنده را حفظ کرده و بیشترین شهرت و معروفیت را در ایران دارد شهر زنجان است. البته در کرمان نیز در شهر راین موجود می باشد.
دلایل رواج چاقوسازی در زنجان
صنعت چاقوسازی در زنجان به طور قطع ماحصل عواملي چون موقعيت جغرافيايي و نقش زنجان در جنگهاي مختلف تاريخي (قبل از اسلام و بعد از اسلام)، موقعيت سوق‌الجيشي استان نسبت به استانهاي همجوار، قرار گرفتن بر سر تمدنهاي شرقي، غربي و نزديكي به فلات مركزي، فراهم بودن مواد اوليه و معادن غني آهن و مس مي‌باشد.
در بررسي‌هاي به عمل آمده و با توجه به شواهد و مدارك به دست آمده به طور قطع اعلام تاريخ دقيق و مشخص پيرامون زمان شروع اين صنعت در استان زنجان مقدور نمي‌باشد. از حدود قرن 10 هجري قمري شهر زنجان يكي از مراكز مهم صنعتي بوده است كه در آن كارگاه هاي مختلف اسلحه‌سازي داير و چاقو سازي نيز يكي از صنايع جنبي آن، محسوب مي‌شده است.
با كشف مجموعه‌ي منحصر به فرد مرد نمكي، پيشينه‌ي تاريخي اين صنعت در زنجان از هجده قرن پيش به طور قطع مشخص است. از ديگر مدارك موثق موجود در مركز اسناد ملي مي‌توان به مكاتبات معمول شده و يك برگ صورتجلسه‌ي چاقوسازان كه به تاريخ 1323 شمسي اشاره نمود. در اين سند ذي قيمت اسامي و امضاء 31 نفر از چاقو سازان زنجاني قيد گرديده است. اين صنعت از دوره صفويه به بعد رونق چشمگيري داشته و تا امروزه نيز با دگرگوني هاي فراوان در زنجان ادامه دارد.
هنر چاقوسازی:
استادكاران چاقوساز، با توجه به سلیقه متقاضیان، ساخته‌هاي متنوعی از چاقوها را در ابعاد متفاوت تهيه و به بازار عرضه می نمایند كه بعضاً جنبه‌ي نمايشي و موزه‌اي نيز دارند ولي عموماً توليدات مزبور جنبه ي كاربردي و مصرفي دارند، متاسفانه دانش ساخت برخی از انواع چاقو منحصر به یک استاد کار بوده که با مرگ وی از بین رفته است. مشخصات مشترک چاقوهاي زنجان عبارت است از: ظرافت، تناسب، هنرنمايي در فن آبکاري و قدرت برش آن.
انواع چاقوی زنجان
- انواع چاقوهای ضامن دار
- چاقوهاي ميوه خوري
- چاقوهاي باغباني و پيوندزني
- چاقوهاي قصابي
- چاقوي سلاخي
- چاقو هاي جيبي
- انواع ساتور
- انواع قلمتراش
- انواع كاردها
- انواع شمشیر(صرفاٌ جنبه تزیینی دارند)
- انواع قمه (صرفاً جنبه تزیینی دارند)
- انواع قداره (صرفاً جنبه تزیینی دارند)
- انواع خنجر (صرفاً جنبه تزیینی دارند)
- قندشكن
صنایع دستی
